زبده الازهار (طرز تهیه داروهای گیاهی با تلفیق طب سنتی و نوین) جلد اول

در (زبده الازهار) شرح داروهای گیاهی بر اساس گیاه پایه است تا در صورت عدم دسترسی به آن گیاه با روش تلفیقی و جایگزینی، داروی مورد نظر را بتوان از سایر گیاهان همسنگ همان گیاه استحصال کرد. فی الواقع داروهایی که در آن نعناع اقحوانی اصل و پایه و مابقیه مکمل هستند به نحوی بیان می شوند که داروگر بتواند با جایگزینی گیاه مشابه همین نعناع، همان دارو را تهیه و به مددجو ارائه کند مشروط بر اینکه اطلاعات کافی و کامل در اختیار مصرف کننده قرار دهد و اصل مهم امانتداری را نیز رعایت کند. فی المثل نعناع چشم گاوی سمیت کبدی و کلیوی ندارد اما اگر قرار شد. بجای آن افسنطین پایه بلند یا افسنطین پایه کوتاه بکار رود و چنانچه زیاده روی شود امکان مسمومیت موقت هست که نشانه آن. بی حالی، بی اشتهایی و تهوع است و اگر اشتباه و بجای آن بابونه داده شود در مصرف طولانی مدت بابونه عارضه آن کم خونی است که از علائم آن بی حالی، ضیق نفس، رنگ پریدگی و نزاری خواهد بود.
و مثال دیگر تصعید خون در خلط دموی است که گرم و تر است. این افراد احساس گر گرفتگی دارند که ممکن است با درد پاها، درد قفسه صدری، خواب آلودگی، بثورات جلدی و آکنه و ضیق نفس همراه باشد و اگر چه بابونه کم خونی میدهد اما داروگر حق استعمال آن را ندارد چون این سوء مزاج راشاتراج به اصلاح می آورد و اگر حجامت برای مددجو مقدور نیست با عنایت به طول مدت مصرف و علائم بهبودی، از شروع تا اتمام، آنرا باید کاملا تدبیر نماید و چنانچه اگر ضرورت استعمال و مصرف یک گیاه در یک مرض خاص احساس شود این گیاه از سایر منابع با شرح کافی یا تصویر ارائه خواهد شد که در این قسم، گیاه مورد نظر با توجه به مقتضیات متنابه آن بیان می گردد، مثلا در سوء هاضمه، احتقان کبد و مراره، زردی، احتباس صفرا، غلاظ غائظ و در سوء گواریدن اگر اسفرزه توصیه می شود آنرا نباید بصورت سویق استعمال کرد چون از حیّض انتفاع خارج می گردد، پیسیلیوم بصورت صنعتی تهیه می شود و آنرا به عربی قطونا گفته اند؛
«به مثل بذر قطونادل درویشان است تا درست است شفاء گرشکنی سم گردد»
فلذا ممکن است از یک گیاه چندین کرت در فرآوری داروها نام برده شود که با عنایت به این مطلب در می یابیم یک گیاه همراه سایر گیاهان به اشکال متفاوت ممکن است از خواص یا مضرات متفاوتی برخوردار و کاربرد متنابه ای داشته باشد یعنی ذووجهین و ذوالخاصیّه است و البته یک نکته مهم، «ضروری و لازم الاجراست که معرفی یک گیاه، نسخه داروئی نبوده و دلیلی برای مصرف و تجویز آن نیست و بیان فواید و اثرات آن تشخیص قطعی و نهایی برای مرض فرد یا افراد نمی باشد، بلکه تشخیص قطعی بیماری با مشارکت بیمار و متخصص و طبیب وحکیم گرامی است و انتخاب شیوه و ادامه درمان بعهده فرد و مددجو».
بنابراین مراجعه به طب نوین اجتناب ناپذیر و ایجاد اعتماد و اطمینان بخشیدن به آن مبنی بر تاثیر گیاهان داروئی لازم و هم ضروری است، اما با رعایت اصول مهم مصرف، منع مصرف و لحاظ همه جوانب و حواشی آن و این که شخص مخیر و مجاز باشد شیوه مداوا را خود برگزیند و در این راستا مشاوره و راهنمایی از نکات مهم و اساسی است.
فرضا اگر در افزایش قند خون هدف استفاده از گیاهان کاهنده قند خون است و همزمان از داروهای شیمیایی صناعی هم استفاده می شود باید با نظارت و مشورت متخصص مربوطه اقدام گردد و از ااهم نکات دیگر اینکه گیاهان کاهنده به گونه ای تلفیقی از طب سنتی با طب نوین معرفی شوند تا مددجو در تنگنا نباشد، مثلا سورنجان در درمان نقرس مفید است. داروی کلشیسین از این گیاه استحصال می شود. پیاز گل حسرت خود زیبا و باغچه ای است. این پیاز که در طب سنتی تجویز می شده همان پیاز کلشیک است و کل شین سین منسوب به همین پیاز است که توسط پزشکان محترم تجویز می گردد و همچنین از انواع مشابه آن توسط ابنا بشر بصورت خوراکی و زینتی بهره برداری می گردد. پس در چنین موارد مشابهی است که اطمینان دو سویه حاصل می شود. بین طبابت جدید و قدیم که در وحله نخست در نظر است گیاهان در دسترس معرفی شوند و چنانچه آنها که بومی ایران و این منطقه نبوده و یافت نمی شود گیاهان هم سنگ آنها گفته شود که همان اثرات را اعمال می کنند. بادیان رومی و رازیانه ایرانی که به بادیان جبلی معروف است از این قسم گیاهان داروئی است و آنگونه که گفته شد، نعناع اقحوانی را بجای افسنطین رومی می توان استعمال کرد و با عنایت به منابع طب سنتی ایرانی- اسلامی به گونه ای معرفی گشته که با توجه به علائم و شناسه های آن و با توجه به منابع و ماخذ موجود پنج نمونه افسنطین می توان معرفی کرد که نوع چشم گاوی آن عوارض و معایب مترتب بر افسنطین رومی را ندارد و متذکر می شود. بخشی از (زبده الازهار) شامل مجموعه نسخی است که در طی یک دوره یکصد ساله تجویز می شده که مبتنی بر تجربیات و مشاهدات و حصول نتایج درمانی آن بوده و میراثی است که سینه به سینه منتقل شده و پاره ای از این نسخه ها شامل اصطلاحات، گویش ها و لهجه رایج عصر خود را در خود گنجانیده و حتی الامکان بعد از تطبیق با منابع سنتی ایرانی ـ اسلامی آورده می شوند که با سایر منابع موجود و دردسترس قابل مقایسه باشند؛
«تمام عمر به گرد سر تو می گردم به من اگر بگذارند اختیار مرا » (اصفهانی)
علاقه مندانی که قصد مرور مباحث این کتاب را دارند، عنایت داشته باشند مطالب این نوشتار از پیوستگی و روانی خاصّی برخوردار است. فی المثل (فصل پنجم) ضمن اینکه مدخل ورود به فصلهای مابعد خود است همچنین این فصل وابسته به فصلهای ماقبل خود هم هست، چون بر این باور مهم، کتاب ابتدا و خاتمه یافته که تن و روان دو مقوله مجزا از هم نبوده و حسّ و تجربه ناقض عقل و قلب نیستند بر طبق حدیث شریف نبوی که : العلم علمان، علم الابدان ثم علم الادیان(مصور الخط). ممکن است به ندرت مباحثی مشاهده گردد که یکی از شقّ این مهم کم رنگ تر شده باشد.
و دیگر: اینکه اگر هر فهرستی برحسب تصادف اختیار شود، ملاحظه خواهد شد که حتی المقدور از یک بیماری و همچنین از یک دارو و گیاه مؤثر بر همان بیماری نام برده شده.
و سه دیگر: در این مجموعه سعی شده است اقدام به معرفی چند گیاه مختلف با خواصّ مشابه از پی هم نشود تا اینکه مددجو انتخاب درستی از گیاه نداشته باشد و بالاجبار به منابع دیگری هم مراجعه کند. مثلاً اکر کسی دچار نفخ است در این مقال فقط گیاه مؤثر را نام برده ایم و از پرداختن به مسائل و حواشی خود گیاه پرهیز شده یعنی اینکه ذکر نشده ریشه ی این گیاه چه مقدار در خاک رسوخ میکند و غیره…
و سپس بیماری ها براساس حروف ابجد طرح و پیگیری شده و متعاقب آن بهترین، مؤثرترین، بی ضررترین گیاه دارویی عنوان شده است برای سهولت گزینش و ابتیاع.
همچنین: در این مکتوب فصلی هم به اشتراکات ابناء بشر اختصاص یافته است، از جمله اقلام، ارقام، طب و سایر وجوه مشترک دیگر در اقوام سلف.